Rola książki w czasie rejsu żeglarskiego
Rola książki w czasie rejsu żeglarskiego Wśród wielu dyskusji toczących się na temat zmian, które współczesna cywilizacja wywołuje w życiu człowieka, dużo miejsca poświęca się roli książki. Jest to problem bardzo ważny ze względu na specyfikę przeżyć, jakie daje czytelnikowi obcowanie z książką. Pytanie o miejsce książki w życiu współczesnego człowieka staje się szczególnie ważne w odniesieniu do środowiska ludzi morza.
REKLAMA
W latach 1977-1980 Zakład Nauki o Książce Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego realizował zadanie badawcze „Książka w środowisku ludzi morza” wchodzące w zakres prac naukowo-badawczych problemu węzłowego”Polska kultura narodowa, jej tendencje rozwojowe i percepcja”. Jednym ze szczegółowych zadań opracowywanych na wyżej wymieniony temat były badania dotyczące problemu książki w rejsach polskich żeglarzy.
Głównym celem badań tego zagadnienia było określenie miejsca książki w rejsach żeglarskich oraz próba opisu żeglarza-czytelnika znajdującego się w specyficznej sytuacji, jaką jest rejs morski. Mówiąc o roli książki w rejsach samotnych i załogowych, miano na myśli książkę z zakresu literatury pięknej i popularnonaukowej.
Uczestnicząc w tych badaniach zastosowałem metodę autobiograficzną. Do analizy wybrałem 30 relacji napisanych przez 18 polskich żeglarzy. Były to relacje książkowe, w których autor w jakikolwiek sposób składał świadectwo swojego kontaktu z piśmiennictwem w czasie rejsu.
Starałem się również, aby badany problem był naświetlony z różnych stron i metody wzajemnie się kontrolowały. Posłużyłem się w tym celu kwestionariuszem wywiadu, którego pytania nawiązywały do informacji otrzymanych w wyniku analizy tekstów relacji żeglarskich. Wywiady przeprowadziłem z 45 żeglarzami, wśród których było 7 autorów relacji. Przeważającą liczbę respondentów (38) stanowili jachtowi kapitanowie żeglugi wielkiej mający za sobą wieloletni staż żeglarski. Do żeglarstwa garną się ludzie z pewną wrażliwością. Nie są to ludzie psychicznie prymitywni. Cechuje ich duża życzliwość dla ludzi. Wśród wielu motywów uprawiania żeglarstwa na czoło wysuwa się piękno tej dyscypliny.
Na zainteresowanie morzem i żeglarstwem, jak ujawniły wywiady, miała wpływ lektura książek w okresie młodości. Spośród 45 badanych potwierdziło ten fakt 28 żeglarzy. Czytano w młodości książki Londona, Dumasa, Stevensona, Verne’a, Conrada, Gerbaulta, Vossa, Slocuma, Robinsona i innych. Lektury te rozbudzały wyobraźnię i rozszerzały horyzonty myślowe młodych czytelników.
Jak wynika z analizy relacji i z przeprowadzonych wywiadów, w samotny rejs dookoła świata trwający kilkanaście miesięcy zabierali żeglarze około 100 książek do czytania. W krótkie rejsy po Bałtyku i Morzu Północnym , które trwają 2-4 tygodni, żeglarze nie biorą książek do czytania, a jeśli zabierają, to tylko 1-3 pozycji. Udział w samotnych lub załogowych regatach żeglarskich nie sprzyjało czytelnictwu.
Warunki do czytania podczas rejsu są odmienne aniżeli na lądzie. Żeglarz w czasie podróży jachtem zdany jest na wiele niewygód. Szczupłość pomieszczeń, ciągła wilgoć, kiwanie jachtu, złe oświetlenie nie stwarzają komfortu do czytania. Miejscem lektury bywa najczęściej koja lub mesa
W długich rejsach trwających kilka lub kilkanaście miesięcy częstotliwość sięgania po lekturę do czytania jest większa. Duże odległości pomiędzy portami, mały ruch statków i dobre warunki pogody sprzyjają czytelnictwu, które przeważnie trwa 2-6 godzin dziennie. Tutaj już można rozpoznać zainteresowania czytelnicze żeglarzy. Wśród żeglarzy są miłośnicy współczesnej prozy światowej (Joyce`a, Borgesa, Cortazara, Camusa, Grassa, Sarte`a, Żukrowskiego), a także poezji: Apollinaire`a, Herberta, Rimbauda, Shelleya, Jewtuszenki, Gałczyńskiego i Kotarbińskiego.
Wprawdzie relacje niewiele informują na temat odbioru lektury w czasie rejsu, to powiedzieć można, że powieść psychologiczna i książki o tematyce filozoficznej skłaniają żeglarzy do kontemplacji. W rejsach długich, oceanicznych odbiór lektury jest szerszy i głębszy. O tym wzmiankują żeglarze w swoich książkach i podkreślają w wywiadach. Oto wypowiedź jednego z respondentów: „W rejsie czytałem dokładnie książkę Władysława Tatarkiewicza O szczęściu. Ona upewniła mnie w swoich przekonaniach. Na lądzie odebrałbym ją inaczej, gdyż nie mógłbym na czytanie poświęcić tyle czasu. W rejsie mogłem ją wertować w nieskończoność. Ta książka rozbudzała moje zainteresowania filozoficzne i pomogła mi w duchowym kierowaniu załogą.
Biblioteki jachtowe zawierają literaturę piękną w języku angielskim, hiszpańskim, włoskim, rosyjskim i niemieckim. Czytanie powieści w oryginale sprawia żeglarzom przyjemność, a także pozwala doskonalić się w znajomości obcego języka.
W świetle wywiadów stwierdzić można, że żeglarze zabierają w rejs swoje ulubione książki oraz nieznane im pozycje, których nie mieli czasu przeczytać na lądzie. Badania ujawniły listę ulubionych autorów. Wśród 49 nazwisk najbardziej cenionych autorów na czołowych miejscach znaleźli się: J. Conrad, K. Borchardt, H. Sienkiewicz, J. Tolkien, M. Bułhakow, C. Forester, A. Milne, I. Pietrow, A. Saint-Exupéry i J. Haszek.
Czytając relacje z samotnych i załogowych rejsów daje się zauważyć, że lektura pozwala często podtrzymać dobry nastrój, złagodzić chwile napięcia. Oto wypowiedź jednej z żeglarek: „Opowiadanie Lema o pilocie Pirxie czytałam na lądzie i w rejsie. W rejsie odebrałam to opowiadanie głębiej. Opowiadanie Albatros i Rozprawa też mocniejszy wywarły na mnie wpływ. Odczytanie w rejsie było silniejsze, gdyż czytałam o ludzkim zagrożeniu i sama byłam zagrożona. Gdy zaczynało mi w rejsie brakować wody, lektura książki Robertsonów. Nie ulec oceanowi podtrzymała mnie na duchu. Widząc ich trudną sytuację, w której dali sobie radę, uwierzyłam w siebie i przestałam się martwić”.
Jan Kaznocha
Głównym celem badań tego zagadnienia było określenie miejsca książki w rejsach żeglarskich oraz próba opisu żeglarza-czytelnika znajdującego się w specyficznej sytuacji, jaką jest rejs morski. Mówiąc o roli książki w rejsach samotnych i załogowych, miano na myśli książkę z zakresu literatury pięknej i popularnonaukowej.
Uczestnicząc w tych badaniach zastosowałem metodę autobiograficzną. Do analizy wybrałem 30 relacji napisanych przez 18 polskich żeglarzy. Były to relacje książkowe, w których autor w jakikolwiek sposób składał świadectwo swojego kontaktu z piśmiennictwem w czasie rejsu.
Starałem się również, aby badany problem był naświetlony z różnych stron i metody wzajemnie się kontrolowały. Posłużyłem się w tym celu kwestionariuszem wywiadu, którego pytania nawiązywały do informacji otrzymanych w wyniku analizy tekstów relacji żeglarskich. Wywiady przeprowadziłem z 45 żeglarzami, wśród których było 7 autorów relacji. Przeważającą liczbę respondentów (38) stanowili jachtowi kapitanowie żeglugi wielkiej mający za sobą wieloletni staż żeglarski. Do żeglarstwa garną się ludzie z pewną wrażliwością. Nie są to ludzie psychicznie prymitywni. Cechuje ich duża życzliwość dla ludzi. Wśród wielu motywów uprawiania żeglarstwa na czoło wysuwa się piękno tej dyscypliny.
Na zainteresowanie morzem i żeglarstwem, jak ujawniły wywiady, miała wpływ lektura książek w okresie młodości. Spośród 45 badanych potwierdziło ten fakt 28 żeglarzy. Czytano w młodości książki Londona, Dumasa, Stevensona, Verne’a, Conrada, Gerbaulta, Vossa, Slocuma, Robinsona i innych. Lektury te rozbudzały wyobraźnię i rozszerzały horyzonty myślowe młodych czytelników.
Jak wynika z analizy relacji i z przeprowadzonych wywiadów, w samotny rejs dookoła świata trwający kilkanaście miesięcy zabierali żeglarze około 100 książek do czytania. W krótkie rejsy po Bałtyku i Morzu Północnym , które trwają 2-4 tygodni, żeglarze nie biorą książek do czytania, a jeśli zabierają, to tylko 1-3 pozycji. Udział w samotnych lub załogowych regatach żeglarskich nie sprzyjało czytelnictwu.
Warunki do czytania podczas rejsu są odmienne aniżeli na lądzie. Żeglarz w czasie podróży jachtem zdany jest na wiele niewygód. Szczupłość pomieszczeń, ciągła wilgoć, kiwanie jachtu, złe oświetlenie nie stwarzają komfortu do czytania. Miejscem lektury bywa najczęściej koja lub mesa
W długich rejsach trwających kilka lub kilkanaście miesięcy częstotliwość sięgania po lekturę do czytania jest większa. Duże odległości pomiędzy portami, mały ruch statków i dobre warunki pogody sprzyjają czytelnictwu, które przeważnie trwa 2-6 godzin dziennie. Tutaj już można rozpoznać zainteresowania czytelnicze żeglarzy. Wśród żeglarzy są miłośnicy współczesnej prozy światowej (Joyce`a, Borgesa, Cortazara, Camusa, Grassa, Sarte`a, Żukrowskiego), a także poezji: Apollinaire`a, Herberta, Rimbauda, Shelleya, Jewtuszenki, Gałczyńskiego i Kotarbińskiego.
Wprawdzie relacje niewiele informują na temat odbioru lektury w czasie rejsu, to powiedzieć można, że powieść psychologiczna i książki o tematyce filozoficznej skłaniają żeglarzy do kontemplacji. W rejsach długich, oceanicznych odbiór lektury jest szerszy i głębszy. O tym wzmiankują żeglarze w swoich książkach i podkreślają w wywiadach. Oto wypowiedź jednego z respondentów: „W rejsie czytałem dokładnie książkę Władysława Tatarkiewicza O szczęściu. Ona upewniła mnie w swoich przekonaniach. Na lądzie odebrałbym ją inaczej, gdyż nie mógłbym na czytanie poświęcić tyle czasu. W rejsie mogłem ją wertować w nieskończoność. Ta książka rozbudzała moje zainteresowania filozoficzne i pomogła mi w duchowym kierowaniu załogą.
Biblioteki jachtowe zawierają literaturę piękną w języku angielskim, hiszpańskim, włoskim, rosyjskim i niemieckim. Czytanie powieści w oryginale sprawia żeglarzom przyjemność, a także pozwala doskonalić się w znajomości obcego języka.
W świetle wywiadów stwierdzić można, że żeglarze zabierają w rejs swoje ulubione książki oraz nieznane im pozycje, których nie mieli czasu przeczytać na lądzie. Badania ujawniły listę ulubionych autorów. Wśród 49 nazwisk najbardziej cenionych autorów na czołowych miejscach znaleźli się: J. Conrad, K. Borchardt, H. Sienkiewicz, J. Tolkien, M. Bułhakow, C. Forester, A. Milne, I. Pietrow, A. Saint-Exupéry i J. Haszek.
Czytając relacje z samotnych i załogowych rejsów daje się zauważyć, że lektura pozwala często podtrzymać dobry nastrój, złagodzić chwile napięcia. Oto wypowiedź jednej z żeglarek: „Opowiadanie Lema o pilocie Pirxie czytałam na lądzie i w rejsie. W rejsie odebrałam to opowiadanie głębiej. Opowiadanie Albatros i Rozprawa też mocniejszy wywarły na mnie wpływ. Odczytanie w rejsie było silniejsze, gdyż czytałam o ludzkim zagrożeniu i sama byłam zagrożona. Gdy zaczynało mi w rejsie brakować wody, lektura książki Robertsonów. Nie ulec oceanowi podtrzymała mnie na duchu. Widząc ich trudną sytuację, w której dali sobie radę, uwierzyłam w siebie i przestałam się martwić”.
Jan Kaznocha
PRZECZYTAJ JESZCZE
