W specjalnych strefach w ub. roku pracowało 385 tys. osób, o 4,5 tys. mniej, niż w 2022 r.

We wtorek po południu Sejm przyjął informację o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (stan na koniec grudnia ub.r.).

Wiceminister rozwoju i technologii Jacek Tomczak przedstawiając informację przypomniał, że to jeden z ostatnich takich raportów, ponieważ 21 grudnia 2026 r. wygasną wszystkie zezwolenia na prowadzenie działalności w strefach, a inwestorzy stracą możliwość korzystania ze zwolnienia z podatku dochodowego. Jednocześnie strefy od kilku lat nie są już aktywnym instrumentem wsparcia - w 2018 r. wprowadzono nowy instrument stosowany na terenie całej Polski: Polską Strefę Inwestycji, a od połowy 2019 r. nie wydaje się zezwoleń na prowadzenie działalności w strefach.

Tomczak zastrzegł, że ma to znaczący wpływ na wyniki stref: większość inwestycji w strefach jest już zrealizowana i przedsiębiorcy weszli w fazę maksymalizacji mocy produkcyjnych oraz zysku z działalności, a co za tym idzie wykorzystania przysługującego im zezwolenia podatkowego (nie ma już zatem znaczącego wzrostu kosztów inwestycji i zatrudnienia).

Są również przedsiębiorcy, którzy zrealizowali inwestycje spełniając warunki, ale rezygnując z zezwolenia po wyczerpaniu limitu pomocy publicznej: ta działalność nie jest uwzględniona w podsumowaniu wyników stref. To powoduje, że spada liczba ważnych zezwoleń (dla zezwoleń które w 2023 r. utraciły ważność w ubiegłorocznym raporcie wykazane były wydatki 2,7 mld zł i około 9 tys. miejsc pracy).

W efekcie na koniec 2023 r. przedsiębiorcy posiadali 2005 ważnych zezwoleń na działalność w strefach, o 101 mniej, niż rok wcześniej. Wartość kapitału ulokowanego w ramach tych instrumentów wyniosła 168 mld zł . To oznacza wzrost rdr o prawie 11 mld zł (o ok. 7 proc.), który jest jednak w dużej mierze efektem znaczącego przyrostu inwestycji w strefie tarnobrzeskiej.

Inwestorzy strefowi zatrudniali pod koniec ub. roku ponad 385 tys. pracowników, z czego ponad 68 proc. stanowiły nowe miejsca pracy, tzn. utworzone przez przedsiębiorców w wyniku realizacji nowych inwestycji po dniu uzyskania zezwolenia. Liczba 385 tys. pracowników jest niższa wobec końca 2022 r. o 4,5 tys. Tomczak uściślił przy tym, że spadek zatrudnienia w strefach ekonomicznych wynika z wygaszania decyzji, ale też procesów automatyzacji. Liczba nowych miejsc pracy spadła o ok. 1,9 tys. i wyniosła 263 tys.

Do ponad 77 proc. wzrósł na koniec ub. roku udział sześciu wiodących krajów pochodzenia kapitału ulokowanego w strefach, a w tej szóstce miejsce Stanów Zjednoczonych zajęła Korea Południowa. Trzeci rok z rzędu na pierwszej pozycji pod względem inwestycji są Niemcy tuż przed Polską (łącznie to 46 proc. wartości wszystkich inwestycji).

Wśród branż nadal dominuje motoryzacja (28 proc. wydatków w strefach). Kolejne kilkuprocentowe udziały mają producenci wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych oraz branż urządzeń elektronicznych i sprzętu gospodarstwa domowego. Wszystkie spółki zarządzające strefami w 2023 r. osiągnęły dodatnie wyniki; zarządcy zaangażowali w ich rozwój prawie 290 mln zł.

Poseł Andrzej Gawron (PiS), przedstawiający stanowisko sejmowej Komisji Gospodarki i Rozwoju uznał, że z raportu wynika ogólnie pozytywny obraz sytuacji: przedsiębiorcy zainwestowali w 2023 r. 11 mld zł, a wartość zwolnień podatkowych to ok. 3 mld zł. Skumulowana wartość inwestycji wzrosła prawie o 7 proc. i osiągnęła 167,6 mld zł.

Poseł Michał Jaros w oświadczeniu klubu KO zwrócił uwagę, że strefy są narzędziem pozwalającym państwu na szybszy wzrost gospodarczy: jednak łącznie pomiędzy rokiem 2022 a 2023 r. prace w strefach straciło 4480 osób, a liczba zatrudnionych spadła do 385 tys. - prawie o 2 tys.

Elżbieta Burkiewicz (Polska 2050-TD) wymieniła problemy trapiące strefy w ostatnich latach. Mówiła, że niektóre z nich straciły na znaczeniu, brakowało działań na rzecz pozyskiwania nowych inwestorów, a "wiele spośród osób zarządzających strefami zajętych było bardziej administrowaniem, niż rozwojem". "Do tego często stanowiska kierownicze na terenie stref obsadzane były z klucza partyjnego, w efekcie powodując spowolnienie i stagnację działania stref" - dodała posłanka.

Magdalena Sroka (PSL-TD) stwierdziła, że zarządzający strefami muszą już myśleć o przyszłości, wobec zakończenia obowiązywania ustawy o strefach. Oceniła też, że wprowadzenie w 2025 r. podatku globalnego może zaburzyć system wsparcia inwestorów polegający na zwolnieniach z podatku.

Poseł Adrian Zandberg (Lewica) zdiagnozował, że strefy - jako forma dotowania kapitału z publicznych pieniędzy - są archaiczne. Jednocześnie przypomniał, że publiczne pieniądze płyną do biznesu też w innych formach, których nie obowiązuje ustawowy obowiązek sprawozdawania. Ocenił, że państwo potrzebuje dziś pieniędzy od przedsiębiorców w budżecie, aby rozwiązywać kluczowe problemy, jak przestarzała energetyka - a za tym ryzyko wzrostu kosztu energii, które będzie podważało konkurencyjność Polski.

Poseł Bartłomiej Pejo (Konfederacja) wezwał rząd, aby uzyskany dzięki strefom efekt inwestycyjny przełożył się na upraszczanie prawa podatkowego, zmniejszanie poziomu regulacji i obciążeń fiskalnych - "by to cała Polska dla Europy była strefą ekonomiczną".

Odpowiadając na pytania posłów wiceminister Tomczak wskazał m.in. że w ramach Polskiej Strefy Inwestycji wydano do czerwca br. 2716 decyzji o wsparciu na łączną kwotę inwestycji 120 mld zł, które wykreowały 49,6 tys. nowych miejsc pracy. "Także Polska Strefa inwestycji się rozwija, ma się dobrze, ilość inwestycji przyrasta z roku na rok" - zaznaczył.

Wiceszef MRiT zapewnił o pracach nad "kompleksowym rozwiązaniem dotyczącym stref, aby wzmocnić PSI i przekształcenie stref w zarządy PSI jako instrumentu wsparcia biznesu". Wskazał przy tym, że w PSI rośnie udział polskiego sektora MŚP w liczbie projektów: w 2023 r. wyniósł on 67 proc., a w 2024 r. to już 73 proc. (PAP)

mtb/ mick/